Operation Overlord (Επικυρίαρχος) ήταν η κωδική ονομασία της εισβολής των Συμμάχων στη Δυτική Ευρώπη. Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 6 Ιουνίου του 1944 με την Απόβαση στη Νορμανδία (D-Day) με ρίψη αλεξιπτωτιστών και απόβαση περίπου 160.000 στρατιωτών από τη θάλασσα, μόνο αυτή τη μέρα. Η επιχείρηση αρχικά είχε οριστεί για τις 5 Ιουνίου, αλλά οι καιρικές συνθήκες εμπόδιζαν τη καταλληλότητα της απόβασης, οπότε η επιχείρηση αναβλήθηκε για 24 ώρες.
Οι δυνάμεις που ενεπλάκησαν στη πρώτη μέρα της απόβασης ήταν Αμερικανοί, Βρετανοί και Καναδοί, ενώ Γαλλικές και Πολωνικές δυνάμεις συμμετείχαν μετά τη φάση της εισβολής. Οι επιχειρήσεις στη Νορμανδία συνεχίστηκαν για δύο περίπου μήνες μέχρι την οριστική υποχώρηση των Γερμανών από τη Γαλλική πόλη Seine στις 30 Αυγούστου του ίδιου έτους.
Οι Γερμανοί είχαν προβλέψει τη πιθανή εισβολή των Συμμάχων από τα δυτικά και γι’ αυτό είχαν κατασκευάσει εντυπωσιακά οχυρώματα στα μεγαλύτερα λιμάνια και στις ακτές, το γνωστό Τείχος του Ατλαντικού. Λίγες μέρες πριν την απόβαση, οι Σύμμαχοι πραγματοποίησαν εντατικούς βομβαρδισμούς και ρίψεις αλεξιπτωτιστών για να καταληφθούν καίρια σημεία στο εσωτερικό της περιοχής, ώστε να μειωθεί η αντίσταση των Γερμανών και να βοηθηθεί η απόβαση.
Η απόβαση περιλάμβανε 6 σημεία στις ακτές της Νορμανδίας, τις Gold Beach, Sword Beach, Omaha Beach, Juno Beach, Pointe du Hoc και Utah Beach. Οι Καναδικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στην ακτή Juno και ήταν οι μόνες που πραγματοποίησαν το στόχο της επιχείρησης, καθώς μέσα σε λίγες ώρες βρίσκονταν ήδη μερικά χιλιόμετρα στο εσωτερικό της Νορμανδίας. Οι στρατιώτες που αποβιβάστηκαν στην ακτή Omaha, συνάντησαν τη μεγαλύτερη αντίσταση, καθώς η ακτή ήταν ισχυρότατα οχυρωμένη από οχυρωματικά κτίσματα και την 352η Γερμανική Μεραρχία. Η ακτή Utah είχε τη μικρότερη αντίσταση και τις λιγότερες απώλειες για του Συμμάχους με 197 νεκρούς.
Το σχέδιο των Συμμάχων ήταν να καταλάβουν τις πόλεις Carentan, St. Lô, Καέν και Bayeux τη πρώτη κιόλας μέρα της απόβασης, ωστόσο κανένα από τα παραπάνω δεν πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με το σχέδιο, καθώς οι πόλεις αυτές καταλήφθηκαν αρκετές μέρες αργότερες και με μεγάλο κόστος ζωής. Οι απώλειες της απόβασης παρόλα αυτά, που ήταν περίπου 9.000 στρατιώτες, ήταν μικρότερες από αυτές που αρχικά υπολογίστηκαν. Αν και η απόβαση ολοκληρώθηκε την πρώτη μέρα, οι επιχειρήσεις για την κατάληψη της Νορμανδίας συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος του Αυγούστου, οπότε και οι Γερμανοί υποχώρησαν από τη πόλη Seine. Την επόμενη μέρα η 3η Καναδική Μεραρχία ελευθέρωσε τη Seine και μπήκε στη Ρουέν.
Από τη πρώτη μέρα της απόβασης (D-Day) μέχρι τις 21 Αυγούστου έφτασαν στη Νορμανδία συνολικά πάνω από 2 εκατομμύρια στρατιώτες των Συμμάχων, οι 160.000 μόνο τη πρώτη μέρα. Οι απώλειες ήταν βαριές και για τις δύο πλευρές. Πάνω από 200.000 Γερμανοί στρατιώτες και άλλοι τόσοι στρατιώτες των Συμμάχων σκοτώθηκαν ενώ άλλοι 20.000 περίπου Γάλλοι πολίτες σκοτώθηκαν σε αυτό το διάστημα. Οι αριθμοί αυτοί αφορούν απώλειες καθ’ όλη τη διάρκεια της επιχείρησης και όχι της απόβασης, της οποίας οι απώλειες ήταν αρκετά μικρότερες (περίπου 10.000 από τους Συμμάχους και 4.000-9.000 για τους Γερμανούς).
Η συμμετοχή του Ελληνικού Ναυτικού
H Ελλάδα δεν μπορούσε να λείπει από τη μεγαλύτερη μέρα του πολέμου. Αν και βρισκόταν ακόμη υπό κατοχή, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις συνέχιζαν σταθερά τον αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων. Στην απόβαση μετέχουν οι Κορβέτες “ΚΡΙΕΖΗΣ” και “ΤΟΜΠΑΖΗΣ”, το Αντιτορπιλικό “ΣΑΛΑΜΙΣ” και Εμπορικά Πλοία.
Τα Ελληνικά πολεμικά πλοία που πολεμούσαν μαζί με το Βρετανικό ναυτικό, επανδρώνονταν από ικανά πληρώματα, Αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού και εφέδρους οι οποίοι όμως προέρχονταν από το Εμπορικό Ναυτικό. Οι ικανότητες των Ελλήνων ναυτικών είχαν αναγνωριστεί από νωρίς από τους Συμμάχους και συνοδεύονταν από τη φήμη των θαλασσόλυκων. Συνοδεύοντας συμμαχικές νηοπομπές στη Μεσόγειο ή τον Ατλαντικό Ωκεανό, οι άνδρες αυτοί είχαν αποκτήσει σημαντική πολεμική πείρα.
Στην ιστορική απόβαση της Νορμανδίας, επρόκειτο να λάβουν μέρος δύο Ελληνικά Πολεμικά Πλοία: οι Κορβέτες Τομπάζης και Κριεζής, οι οποίες μόλις είχαν εκτελέσει αποστολές συνοδείας νηοπομπών στον Ατλαντικό. Από τα τέλη Απριλίου ήδη, οι κυβερνήτες των πλοίων είχαν λάβει λεπτομερείς οδηγίες και διαταγές για τις αποστολές που θα έπρεπε να εκτελέσουν κατά τη διάρκεια της αποβατικής επιχείρησης και το μόνο που απέμενε να μάθουν, ήταν η ακριβής ημερομηνία. Μετά τη γνωστοποίηση των διαταγών, τα πλοία απέπλευσαν από το λιμάνι του Πόρτσμουθ, προκειμένου να αποφευχθεί η διαρροή πληροφοριών, και μέχρι την ημέρα της απόβασης εκτέλεσαν διάφορες αποστολές.
To απόρρητο σήμα
Στις 5 Ιουνίου οι ελληνικές κορβέτες έλαβαν το απόρρητο σήμα με το οποίο ενημερώνονταν για την έναρξη της “επιχείρησης Overlord”. Τα δύο Ελληνικά πολεμικά αποτελούσαν ένα μικρό μόνο μέρος του τεράστιου συμμαχικού στόλου που είχε συγκεντρωθεί και αριθμούσε 6.690 πλοία κάθε τύπου. Ωστόσο, οι Έλληνες ναυτικοί είχαν να εκτελέσουν μια σημαντική αποστολή.
Οι Γερμανοί είχαν δημιουργήσει στα στενά της Μάγχης τεράστια θαλάσσια ναρκοπέδια τα οποία δημιουργούσαν σημαντικό εμπόδιο που έφραζε το δρόμο στις συμμαχικές αποβατικές δυνάμεις προς τις γαλλικές ακτές. Μπροστά από τα αποβατικά και τα πλοία συνοδείας, προηγούντο ναρκαλιευτικά τα οποία θα έπρεπε να ανοίξουν πέντε ασφαλείς δίαυλους μέσα στο ναρκοπέδιο.
Το Κριεζής και το Τομπάζης βρίσκονταν μαζί με πλήθος άλλων πλοίων στο νησί Γουάιτ στη Νότιο Αγγλία. Αν και τα πληρώματα γνώριζαν για τα ναρκαλιευτικά που θα άνοιγαν τους δίαυλους, εξακολουθούσαν να ανησυχούν για τις νάρκες. H αποστολή που ανέλαβαν ήταν η συνοδεία άλλων πολεμικών και αποβατικών πλοίων προς την ακτή Gold όπου θα αποβιβαζόταν η Βρετανική 50η Μεραρχία Πεζικού της Βρετανικής 2ης Στρατιάς.
Τα πλοία έπλεαν με σιγή ασυρμάτου και οι άνδρες επάνδρωναν όλες τις θέσεις μάχης, ενώ η σφοδρή κακοκαιρία μαινόταν στη Μάγχη. Φτάνοντας στο ναρκοπέδιο, τα ναρκαλιευτικά ανέλαβαν να τους οδηγήσουν στο δίαυλο που θα ακολουθούσαν, και τα Ελληνικά πολεμικά ήταν από τα πρώτα που διέσχιζαν τα επικίνδυνα εκείνα νερά.
Βγαίνοντας από το ναρκοπέδιο, στις 05:30 ξημερώματα Τρίτης 6 Ιουνίου, τα πλοία συνοδείας άρχισαν το μπαράζ σφυροκοπώντας τα Γαλλικά παράλια. Τα αποβατικά του πρώτου κύματος κατευθύνθηκαν στην ακτή Gold και στις 07:25 άρχισε η απόβαση των ανδρών.
Τα Ελληνικά πολεμικά παρέμειναν στα ανοικτά των ακτών προσφέροντας κάλυψη στα αποβατικά. Στο πρωινό δελτίο του BBC στις 09:00, τα πληρώματα περίμεναν με τις καρδιές τους να χτυπούν δυνατά: “…Ναυτικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, του Καναδά, της Πολωνίας, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας και της Ελλάδας ενήργησαν σήμερα απόβαση στην Ευρώπη…” Οι άνδρες ξεσπούν σε ζητωκραυγές. O ενθουσιασμός που επικρατεί από την πρώτη στιγμή της επιχείρησης, παραμένει διάχυτος. Εκείνες τις στιγμές ξέρουν καλά ότι γράφουν ιστορία δοξάζοντας την πατρίδα τους.
Το απόγευμα κατά το σούρουπο, στην περιοχή των Ελληνικών πλοίων εκδηλώθηκε αεροπορική επίθεση της Luftwaffe, που αντιμετωπίστηκε από τα αντιαεροπορικά όπλα των πλοίων. Απώλειες από τα Ελληνικά πολεμικά δεν υπήρξαν.
Καθήκοντα συνοδείας
Για τις επόμενες ημέρες, οι δύο κορβέτες θα συνόδευαν άδεια αποβατικά και εμπορικά πλοία πίσω στην Αγγλία. Στις πρώτες εννέα μέρες, το ΚΡΙΕΖΗΣ συνόδευσε 2 νηοπομπές από το Πόρτσμουθ και 1 νηοπομπή από το Φάλμουθ στη Νορμανδία. Μεταξύ 16 και 23 Ιουνίου έκανε επισκευές και καθαρισμό γάστρας στη δεξαμενή του Φάλμουθ, μεταξύ 23 και 29 Ιουνίου συνόδευσε νηοπομπές από την Ουαλία στην Κορνουάλη και από 7 Ιουλίου έως 10 Αυγούστου συνόδευσε 9 νηοπομπές από το Πόρτλαντ των ΗΠΑ στη Νορμανδία.
Από την πλευρά του το ΤΟΜΠΑΖΗΣ μέσα στις πρώτες είκοσι μέρες συνόδευσε 7 νηοπομπές από το Πόρτσμουθ στη Νορμανδία, μεταξύ 25 Ιουνίου και 12 Ιουλίου συνόδευσε νηοπομπές μεταξύ Κορνουάλης και Σαουθάμπτον και έως τις 30 Ιουλίου συνόδευσε νηοπομπές από το Φάλμουθ και το Σόλεντ στη Νορμανδία. Έως τις 9 Αυγούστου παρέμεινε στο Σαουθάμπτον για καθαρισμό λεβήτων και μεταξύ 11 – 16 Αυγούστου πραγματοποίησε ανθυποβρυχιακή περιπολία στα ανοικτά του Χερβούργου για την προστασία των αγωγών καυσίμων και των πλοίων πόντισης καλωδίων.
Οι πρωταγωνιστές
Οι Αξιωματικοί του Κριεζής ήταν ο Πλωτάρχης Δημήτριος Κιοσσές, οι Ανθυποπλοίαρχοι Γρηγόριος Παυλάκης, Κλεάνθης Ζερβός, Ιωάννης Λαγωνίκας και Γεώργιος Βαζάκας, ο Σημαιοφόρος Δημήτριος Ματάλας και ο Έφεδρος Σημαιοφόρος Σταύρος Νιάρχος.
Στο Τομπάζης ήταν ο Πλωτάρχης Γεώργιος Παναγιωτόπουλος, οι Ανθυποπλοίαρχοι Παναγιώτης Παπαδιαμαντόπουλος, Νικόλαος Καλλιοντζής και Ρωμανός Νικολαΐδης, ο Σημαιοφόρος Θεόδωρος Λυμπεράκης και ο Έφεδρος Σημαιοφόρος Μιχαήλ Μαρής.
Σημαντική βέβαια ήταν και η συμβολή του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού στην απόβαση. Αν και δεν έχουν σωθεί τα αρχεία και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία, είναι βέβαιο ότι πολλά Ελληνικά εμπορικά πλοία συγκαταλέγονταν στον τεράστιο συμμαχικό στόλο. Επίσης, δύο τουλάχιστον Ελληνικά πλοία βυθίστηκαν προκειμένου να αποτελέσουν τις βάσεις για την ανέγερση δύο τεχνητών λιμένων Μάλμπερι στα ανοικτά των νορμανδικών ακτών.
Πηγές:
http://www.ww2.gr/index.php?option=articles&id=751
http://www.mezeviris.gr/
http://infognomonpolitics.blogspot.gr/
