Το νησί μας, η Κρήτη, είναι από τις περιοχές που δοκιμάστηκε πολλές φορές στο παρελθόν από επιδημίες, αφού ευρισκόμενη στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης υπέφερε πολλά.
Αυτό που ζούμε σήμερα, όχι μόνο στην Ελλάδα , αλλά και σε δεκάδες άλλες χώρες του κόσμου, περιγράφεται με καταπληκτική ακρίβεια σε ένα λογοτεχνικό έργο (μυθιστόρημα) που εκδόθηκε το 2015.
Ο συγγραφέας κάνει αναφορά σε: πόλεις με κλειστές τις πύλες εισόδου, απαγόρευση επικοινωνίας ακόμη και μεταξύ αδελφών ή γειτόνων, άνθρωποι σε καραντίνα! Και το κυριότερο: Οι περιγραφές δεν οφείλονται στη φαντασία του συγγραφέα, αλλά σε ιστορικές πηγές και παλαιά χειρόγραφα τα οποία δείχνουν πόσο ανίσχυρος ήταν ανέκαθεν ο άνθρωπος μπροστά στις θανατηφόρες επιδημίες, αλλά και πόσο απαραίτητα ήταν τα μέτρα προστασίας τα οποία παρουσιάζουν διαχρονικά καταπληκτικές ομοιότητες με αυτά που λαμβάνονται ακόμη και σήμερα!
Πρόκειται για το ιστορικό μυθιστόρημα του Νίκου Ψιλάκη «Πολυφίλητη» που διαδραματίζεται τον 17ο αιώνα κατά την περίοδο της μεγαλύτερης πολιορκίας όλων των εποχών, της πολιορκίας του Χάνδακα. Πρωταγωνίστρια του έργου μια νέα κοπέλα κλεισμένη μέσα στην πολιορκούμενη για 23 χρόνια περίπου πόλη και ζει πολλαπλές απειλές: τον πόλεμο, τη φτώχεια, την ανασφάλεια, την επιδημία της θανατηφόρας αρρώστιας.
Μεταφέρουμε εδώ ένα μικρό απόσπασμα από τη σελίδα 223, γραμμένο στην απλή λαϊκή γλώσσα της εποχής εκείνης:
«Εις τόσον φοβούμενοι οι αφέντες μήπως και ανάψει πάλιν το κακό έκλεισαν ταις πόρταις και απόξω δεν έμβαινε τινάς μέσα, μήτε τινάς να έβγει όξω. Και επρόσταξαν οι αφέντες να μη σμίγει γείτονας τον γείτονα και αδελφός τον αδελφόν». Το απόσπασμα αυτό αναφέρεται σε μια παλαιότερη επιδημία πανούκλας στον Χάνδακα (το σημερινό Ηράκλειο) την οποία αφηγείται ένας από τους ήρωες του έργου στη βασική ηρωίδα.
Θα νόμιζε κανείς ότι μιλά όχι για το 1592 ή το 1650 αλλά για το τώρα, το 2020, που είμαστε υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων – και όχι μόνο λόγω της κυβερνητικής απαγόρευσης – να τηρήσουμε με συνέπεια τα μέτρα και να γιορτάσουμε το Πάσχα χωρίς «να σμίγει αδελφός τον αδελφόν»!
Υπάρχουν όμως και άλλα πολλά συγκλονιστικά στοιχεία που καταγράφονται στην «Πολυφίλητη», όπως η ιστορία του πλούσιου «μισέρ Αλεβίζου» που αγόρασε καράβι, το φόρτωσε τρόφιμα και ανοίχτηκε στη θάλασσα για να αποφύγει τον συγχρωτισμό με άλλους ανθρώπους! Πόσο θυμίζει η ιστορία του τους μεγιστάνες της Αμερικής που κλείνονται σήμερα σε ιδιόκτητα νησιά και σε απόρθητα φρούρια για να αποφύγουν τον κορωνοϊό!
Στο ίδιο μυθιστόρημα περιγράφονται με παραστατικό τρόπο και περιστατικά βιολογικού πολέμου: Οι εμπόλεμοι πετούσαν τα πτώματα των πεθαμένων από πανούκλα στα αντίπαλα στρατόπεδα για να μεταδώσουν την αρρώστια και να εξολοθρεύσουν τον εχθρό.
Στην ίδια σελίδα (223) ο συγγραφέας περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο εξιστορεί, μετά από πολλές δεκαετίες, μια επιδημία πανούκλας γέροντας καλόγερος που την είχε ζήσει όταν ήταν παιδί: Τότε «χρόνος καταραμένος κι αγύριστος, όπου εποθαίνασι διακόσιοι την ημέρα κι ερίχνασι τους αποθαμένους άψαλτους ωσάν τους κύνας». Ανοίγανε λάκκους, λέει, κι έριχναν σαν τα σκυλιά μέσα τα θύματα της επιδημίας. Λες και δεν αναφέρεται στον Χάνδακα του 16ου αιώνα, αλλά στην Αμερική του 2020!
Κλείνοντας αυτό το σύντομο σημείωμα θα θέλαμε μόνο να ευχηθούμε το αυτονόητο: Να αναφερόμαστε κι εμείς πολύ σύντομα στην πανδημία του 2020 σαν μια άσχημη εμπειρία που πέρασε, όπως ακριβώς κάνει στο έργο του Ψιλάκη ο παπά Νικόδημος, ο αφηγητής της παραπάνω ιστορίας.
Μανώλης Αργυράκης
