Η επαρχία Κισάμου έχει τεράστια ακτογραμμή και ο Κισαμίτικος κόλπος όπως κλείνεται από τα οξύρυγχα ακρωτήριά του Σπάθα και Γραμπούσα έχει μήκος από την ακτή του μέχρι το ανοικτό πέλαγος δέκα περίπου μιλίων. Βορινός κόλπος, που συχνά το καλοκαίρι θυμώνει με τα μελτέμια, χαρίζει όμως την ευλογία του αίθριου ουρανού και της οξυγονωμένης θάλασσας με την εξαιρετική θαλάσσια πανίδα που εκτρέφει ψάρια υψηλής διατροφικής αξίας. Ας θυμηθούμε όλοι οι Κισαμίτες τα γραμπουσιανά μπαρμπούνια μας!!
Η μεγάλη αυτή ακτογραμμή έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για όσους αγαπούν τη φύση. Οι ορειβάτες, οι κυνηγοί και οι ψαράδες, διαφόρων ειδικοτήτων επιστήμονες που παρατηρούν εδώ και πολλά χρόνια την ανύψωση της Κισάμου ως γεωλογικό φαινόμενο, οι ορυκτολόγοι, οι βοτανολόγοι, οι αρχαιολόγοι και τώρα τελευταία και τα τεράστια συμφέροντα των πετρελαϊκών εταιρειών βρίσκουν τον τόπο της ευδαιμονίας τους.
Για όλους αυτούς τους λόγους κρίναμε απαραίτητο να κάνουμε το φυλλάδιο αυτό τον περίπλου της επαρχίας μας, ταπεινοί μιμητές του μεγάλου Κρητικού ναυάρχου του Μ. Αλεξάνδρου, του Νέαρχου. Ξεκινούμε από το Καστέλλι, με το βενετσιάνικης προέλευσης όνομα, όπου ήταν κτισμένη η αρχαία Κίσαμος (στους αρχαίους γεωγράφους αναφέρεται και με ένα και με δυο σίγμα). Υπάρχει η γνώμη ότι το Κίσαμος σημαίνει πληθώρα άμμου. Σήμερα σε πολλά σημεία η άμμος έχει λιγοστέψει. Και θυμούμαστε με πίκρα τα καράβια αμμοληψίας μέσα στον κόλπο πριν από αρκετά χρόνια.
Στο Καστέλλι βρίσκουμε τις παραλίες του Τελωνείου και του Μαύρου Μόλου, που και φέτος έχουμε τη χαρά να κυματίζει γαλάζια σημαία στην ακτή του.
Γραμπούσα και Φαλάσαρνα
Παραπλέουμε την εσωτερική πλευρά της Γραμπούσας όπου έχει τοποθετηθεί ο ειδικός μετρητής ανύψωσης και όπου εμφανώς μπορούμε να διαπιστώσουμε το φαινόμενο. Μόλις στρίψομε το ερεβώδες άκρο της Γραμπούσας, που κατάπιε τον μεγάλο μας ψαρά και τραγουδιστή Τσέγκα, θα δούμε τα νησάκια Μποντικός ή επίσημα Ποντικονήσι, Άγρια και Ήρεμη Γραμπούσα, με το Βενετσιάνικο Κάστρο της που το απολαμβάνεις μετά από λίγη ανάβαση. Περνούμε μεταξύ Ακρωτηρίου και των νησιών και μπαίνουμε στο φημισμένο Μπάλο. Οι Κισαμίτες χαρακτηρίζομε την περιοχή ως λιμνοθάλασσα. Οι γεωλόγοι πιθανόν να την χαρακτηρίζουν ατόλη δηλ. ιζηματογενές έδαφος που αναφάνηκε μετά το σεισμό και σχηματίστηκε η λιμνοθάλασσα. Τα νερά είναι αβαθή και η μικρή σε μέγεθος χλωρίδα καθώς και η πανίδα πολύ σημαντική.
Συνεχίζοντας να περιπλέουμε τη δυτική ακτή φτάνουμε στη Φαλάσαρνα ή τα Φαλάσαρνα, όπως το λέμε σήμερα. Έχομε γράψει σε παλιότερο φυλλάδιο για την αρχαία Φαλάσαρνα, δεν θα το επαναλάβουμε εδώ, απλώς παρακαλούμε τους επισκέπτες, που είναι πολλοί το καλοκαίρι, να σεβαστούν την αμμώδη παραλία με τα λαμπυρίζοντα διαυγή νερά, να τα χαρούν χωρίς να τα βεβηλώνουν. Για τους κατοίκους της περιοχής είμαστε σίγουροι ότι κάνουν λελογισμένη χρήση φυτοφαρμάκων στον πλούσιο κάμπο τους και ότι τα όμβρια ύδατα δεν μεταφέρουν τοξικές ουσίες στον παράδεισο που τους χάρισε ο Θεός. Γαλάζια σημαία θα κυματίσει και φέτος στην παραλία αυτή.
Στο μαγευτικό Λαφονήσι
Συνεχίζουμε στον κόλπο Αμυγδαλοκεφαλίου – Κάμπου -Σφηναρίου. Εδώ το τοπίο γίνεται πιο αδρό, γι’ αυτό και γίνονται καλές ψαριές. Αν κάποιος σας μιλήσει για τη μοναδική θαλασσινή σαλάτα που τρώνε οι πρωτόγονοι Κρητικοί μη διστάσετε να τη δοκιμάσετε. Συλλέγεται τη Μεγάλη Σαρακοστή, είναι είδος φυκιού ή μάλλον θαλάσσιου μύκητα δηλ. θαλασσινό μανιτάρι που έχει μελί χρώμα και μοιάζει με αχινοπόδι (=είδος αγκαθιού), χωρίς αγκάθια όμως. Τη συντηρούμε στο ξίδι και όταν ανοίγουμε το βάζο ξεχύνονται όλες οι θαλασσινές ευωδιές στο τραπέζι μας.
Προχωρώντας θα συναντήσουμε το ακρωτήριο Κριός, νότιο – δυτικό με πλούσια πανίδα και φυκάδες. Εδώ θα βρούμε έναν ακόμη κισαμίτικο θαλάσσιο παράδεισο, που διεκδικεί και κερδίζει, όπως και φέτος, γαλάζια σημαία, το Λαφονήσι που είναι όμορο με την αδελφή επαρχία Σελίνου, η οποία επίσης έχει μοναδικές όμορφες παραλίες.
Την περιοχή Λαφονησίου εμείς τη ζήσαμε παρθένα, χωρίς τουρίστες. Τις πιο πολλές φορές προσκυνητές για τα θύματα των Τούρκων που κατέσφαξαν στο νησάκι επάνω κατοίκους της περιοχής. Τα ιστορικά γεγονότα είναι γνωστά, όπως επίσης γνωστό είναι ότι επάνω στο νησί υπάρχει εκκλησάκι και Ηρώο, όπου κάθε χρόνο τελείται μνημόσυνο. Κανείς επισκέπτης δεν φεύγει από το Λαφονήσι χωρίς να αποθησαυρίσει λίγη ροζ κοραλλιογενή άμμο, που για την ντόπια παράδοση πήρε το χρώμα της από το αίμα των σφαγιασθέντων ηρώων. Ελπίζουμε να μην παίρνει τεράστιες ποσότητες, μάλλον θα λέγαμε να μην παίρνει καθόλου άμμο.
Σήμερα το Λαφονήσι δεν είναι πια πέρασμα ελαφιών. Τα ελάφια έφυγαν μαζί με την θεά Αρτέμιδα που τα προστάτευε. Σήμερα είναι πέρασμα τουριστών, ντόπιων και ξένων, που περπατώντας στα αβαθή νερά του περνούν στο νησάκι. Η έκρηξη του τουρισμού μας βρήκε θα λέγαμε απροετοίμαστους, γι’ αυτό και σήμερα ανακύπτουν προβλήματα, όπως διαβάσαμε στο πρόσφατο φύλλο στους “Νέους Ορίζοντες”, την τοπική εφημερίδα μας. Πραγματικά, έχουμε δει με τα μάτια μας να ισοπεδώνουν τους θαλασσινούς θάμνους και τα παράκτια κρινάκια μας οι ρόδες αυτοκινήτων που παρκάρουν στους λιγοστούς που αφήσαμε κέδρους. Το μικρό Κεδρόδασος πάει, θα πεθάνει κάτω από τον τροχήλατο πολιτισμό μας. Εδώ σταματούμε την πορεία προς το νότο, αγναντεύοντας τα γκαζάδικα που περνούν ανοιχτά στο πέλαγος και που η πιθανολογούμενη εύρεση πετρελαίου θα τα πολλαπλασιάσει, με κίνδυνο να μιλούν οι επίγονοί μας παρελθοντικά για ομορφιές που δεν είναι πια αναγνωρίσιμες.
Από το Καστέλλι στα ανατολικά
Επιστρέφουμε στο Καστέλλι με το αυτοκίνητο, αφού περάσουμε το Μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοσκαλίτισσας που είναι χτισμένο πάνω στο βράχο, με μοναδική θέα στο πέλαγος. Μέσα από τις καστανιές και τα κουμαροδάση του Ιναχωρίου θα φτάσουμε και πάλι στο Καστέλλι για να πλεύσουμε ανατολικά, να περάσουμε τον Κισαμίτικο κάμπο, που κάποτε παρήγαγε τα νοστιμότερα καρπούζια, πεπόνια και όλα τα ζαρζαβατικά πασπαλισμένα με την αρμύρα της πελάγους.
Αφήνουμε πίσω μας την παραλία του κόλπου της Κισάμου για να φτάσουμε μέχρι τη γωνία, όπου αρχίζει το ακρωτήριο Σπάθα, την κόχη όπως λέμε, εξ ου και η Παναγία η Κόχη των Νοπηγείων. Τα παλιά χρόνια ταρσανάδες φιλοξενούσε η κόχη. Πάλι παραθαλάσσια συνεχίζουμε την πορεία μας προς την Ραβδουχιανή ακτή με τους νοστιμότερους σαργούς της περιοχής.
Γνωστή η παραλία Μένιες, μικρός ήσυχος κόλπος, όπου η αρχαία Δίκτυννα. Η θάλασσα στον Ραβδούχα είναι πιο άγρια, οι βράχοι γεμάτοι με καβούρια, πεταλίδες και αχινιούς, χαρά για τους πεζοπόρους ψαράδες που από βράχο σε βράχο χωρίς καν να ξέρουν να κολυμπούν μαζεύουν αυτά τα θαλασσινά μαλάματα, αλλιώς γιαλίτικα στην κισαμίτικη διάλεκτο. Πλέοντας πάντα θα φτάσουμε στη μύτη του ακρωτηρίου της αρχαίας Βριτομάρτιδος (Αρτέμιδας), σημερινό ακρωτήριο Ειρήνης όπως το ανακήρυξε ο Μακαριστός Ειρηναίος Γαλανάκης.
Στρίβοντας ανατολικά θα μπούμε στον κόλπο του Κολυμπαρίου. Εκεί φωλιασμένη η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης και το Μοναστήρι της Παναγίας, μας υποδέχονται και εκτός από την ομορφιά θα συναντηθούμε και με την τοπική ιστορία μας.
Ο Κολυμπαριανός κάμπος γόνιμος κάποτε, σήμερα φιλοξενεί μεγάλες τουριστικές μονάδες που έχουν αποφέρει και οφέλη και αλλοιώσεις στον τοπίο. Όμως ο επισκέπτης θα βρει εκεί καλή κρητική διατροφή, φιλόξενους ανθρώπους, γνήσια χαμόγελα και πολιτισμένη συμπεριφορά, όπως σε κάθε κισαμίτικη γωνιά.
Αυτά που αναφέραμε δεν πρέπει να αποτελέσουν μνήμη για τα παιδιά μας. Θέλουμε να τονίσουμε ότι πρέπει να έχομε εκτίμηση για τον τόπο μας και τους ποικίλους θησαυρούς του και μα φροντίσουμε να διατηρούμε κάθε υλική και ηθική αξία της επαρχίας μας.
Ολοκληρώνοντας τον σύντομο περίπλου μας, στέλνουμε το κείμενο αυτό σαν θερινή υπόμνηση σε όσους βρεθούν πάλι στον τόπο μας. Για όσους δεν θα μπορέσουν να πάνε, επαναφέρουμε την Κίσαμο σαν δώρο στα όνειρά τους.
Ελευθερία Γιακουμάκη
*Αναδημοσίευση από το φυλλάδιο του Συλλόγου Κισαμιτών Αττικής «Η Κίσαμος».
