Πώς νιώθεις όταν η ιστορία γράφεται μπροστά στα μάτια σου; Ποιες σκέψεις περνούν απ’ το μυαλό σου όταν αντικρίζεις το φρικιαστικό πρόσωπο του πολέμου; Γιατί επιλέγεις να ρισκάρεις τη ζωή σου για να καλύψεις μια τραγωδία; Και τι είναι αυτό που σε οδηγεί να είσαι στην εμπόλεμη ζώνη, περιγράφοντας από κοντά τις χειρότερες πλευρές της ζωής των ανθρώπων; Η Ευτυχία Πενταράκη εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του ρεπορτάζ, καλύπτοντας τη μία ανθρωπιστική καταστροφή μετά την άλλη. Φέτος, συμπληρώνει 30 χρόνια μιας συναρπαστικής επαγγελματικής πορείας με δεκάδες αποστολές σε μερικές από τις πιο επισφαλείς τοποθεσίες, καλύπτοντας μεγάλα γεγονότα που σημάδεψαν την Ελλάδα και τον κόσμο.
Τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς σε ισραηλινές κοινότητες και στη συνέχεια την πολιορκία και τον βομβαρδισμό της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ, δεν σκέφτηκε ούτε στιγμή να μην ταξιδέψει ξανά στο πεδίο της μάχης, προκειμένου να μεταδώσει μέσα από τη συχνότητα της δημόσιας τηλεόρασης τη σύγκρουση που μαίνεται στη Μέση Ανατολή. «Κάθε φορά που υπάρχει ένας πόλεμος, χτυπάει αμέσως η καρδιά μου. Θέλω να πάω κατευθείαν εκεί και να ενημερώνω για τις εξελίξεις», επισημαίνει. Και συμπληρώνει: «Είναι πολύ δύσκολο να το διαχειριστείς όλο αυτό. Παντού βλέπεις ανατριχιαστικές εικόνες που προκαλούν αποτροπιασμό. Επικρατεί απόλυτο χάος, καταστροφή και ασύλληπτος πόνος».
Ήδη βλέπω εφιάλτες τα βράδια και πολλές φορές φρικτές εικόνες με κάνουν να ξυπνώ απότομα. Αναρωτιέμαι τι θα γίνει όταν επιστρέψω στο σπίτι μου και πώς θα με επηρεάσει. Σίγουρα, οι σκοτεινές σκέψεις του θανάτου δεν υποχωρούν. Δυσκολεύεσαι να ξεπεράσεις τη μυρωδιά του νεκρού σώματος ή να σβήσεις από τη μνήμη σου αποκρουστικές εικόνες με σφαγιασμένα μικρά παιδιά.
Τη συναντώ διαδικτυακά στη διάρκεια ενός μικρού διαλείμματος από τις αλλεπάλληλες ανταποκρίσεις της. Βρίσκεται στην πόλη Σντερότ, στα δυτικά της ερήμου Νεγκέβ, η οποία αριθμεί 30.000 κατοίκους και είναι στόχος εδώ και χρόνια των ρουκετών που εκτοξεύονται από τη Λωρίδα της Γάζας. «Με το συνεργείο της ΕΡΤ είμαστε αυτήν τη στιγμή σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από τη Γάζα. Πριν από λίγο είχαμε και πάλι έναν καταιγισμό από ρουκέτες, οι σειρήνες ηχούν διαρκώς, ακούμε συνεχώς ελικόπτερα, μαχητικά και εκρήξεις, ενώ υπάρχει πυκνός καπνός στην ευρύτερη περιοχή. Στη ζωή μου και στην επαγγελματική μου διαδρομή δεν έχω τρέξει περισσότερο από ό,τι εδώ, προκειμένου να αποφύγουμε τις ρουκέτες και τους βομβαρδισμούς. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, γιατί δεν υπάρχει περιθώριο διαφυγής», περιγράφει.
Εδώ και έναν μήνα καθημερινά αντικρίζει απώλειες χιλιάδων αμάχων, εκατοντάδες ανθρώπους που έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, βομβαρδισμούς, αεροπορικές επιδρομές, τρομαγμένες γυναίκες και παγιδευμένα παιδιά. Παρά την πολυετή της εμπειρία, ακόμη, όπως μου εξηγεί, δεν μπορεί να αντέξει την πλημμυρίδα από φρικιαστικά βίντεο που της δείχνουν οι αντιμαχόμενες πλευρές. Τη στιγμή που μιλάμε, η σύγκρουση στην περιοχή βρίσκεται στην πιο σκληρή φάση της, με την έκρηξη στον προσφυγικό καταυλισμό Τζαμπαλίγια και τις σφοδρές οδομαχίες.
Ορισμένες φορές έχει γίνει και η ίδια στόχος επιθέσεων κατά τη διάρκεια κάλυψης ανάλογων θεμάτων. Πριν λίγες μέρες, έπρεπε να διατηρήσει την ψυχραιμία της στις εφιαλτικές στιγμές που έζησε μαζί με το δημοσιογραφικό συνεργείο της ΕΡΤ στην πόλη Ασκελόν, όταν δέχθηκαν προειδοποιητική βολή ενώ επιχειρούσαν να καταγράψουν πλάνο μέσα από αυτοκίνητο, στη μεθοριακή γραμμή του Ισραήλ με τη Λωρίδα της Γάζας.
«Η επιβίωση συχνά για μας μετριέται σε χιλιοστά του δευτερολέπτου. Ήρθαμε αντιμέτωποι με τραγικές εικόνες. Παρόλο που από την ΕΡΤ μου είχαν πει να φύγουμε για να είμαστε ασφαλείς, εμείς παραμείναμε στο σημείο για να δούμε τι θα συμβεί. Μάλιστα, χρειάστηκε να κρυφτούμε στο καταφύγιο μιας συναγωγής, αλλά ο οπερατέρ, Κάρλο Ρούβιο, και η ηχολήπτρια, Παναγιώτα Δερβισιώτη, έπρεπε να γυρίσουν στο σούπερ μάρκετ για να πάρουν μια μπαταρία που είχαν αφήσει να φορτίζει. Μέχρι να γυρίσουν έπαθα νευρικό κλονισμό. Ξαφνικά, είδα να γίνεται απόκρουση δύο ρουκετών στον ουρανό. Ακολούθησαν πολύ ισχυρές εκρήξεις και νέοι βομβαρδισμοί. Μόλις ήρθαν και τους είδα ζωντανούς, δεν σταμάτησα να κλαίω. Τους θύμωσα, αλλά κατάλαβαν κι εκείνοι το λάθος τους. Είναι μια σκηνή που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Γι’ αυτό επιμένω να φωνάζω: “Βάλτε γιλέκα και κράνη, γρήγορα”, διότι αρκεί μια στιγμή για να βρεθείς νεκρός. Ο πόλεμος είναι πάντα μια κάκιστη υπενθύμιση ότι η ζωή σου μπορεί να αλλάξει σε λίγα δευτερόλεπτα και γι’ αυτό, δυστυχώς, με κατατρέχει πάντα το άγχος να είμαστε όλοι καλά. Κανένας δημοσιογράφος δεν είναι τόσο εκτεθειμένος σε κινδύνους όσο ο πολεμικός ανταποκριτής. Το ίδιο και η ομάδα που σε ακολουθεί. Αλλά η δουλειά μας απαιτεί να υπερβούμε τους φόβους μας για να μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε στο καθήκον μας, προσφέροντας έγκυρη και αξιόπιστη ενημέρωση κάτω από αντίξοες συνθήκες».
Συνήθως το πρώτο «θύμα» στον πόλεμο είναι η αλήθεια. Πώς το αντιμετωπίζει; «Καταρχάς, ας μην ξεχνάμε ότι εδώ πηγή ενημέρωσής μας είναι οι ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις. Γι’ αυτό και στις ανταποκρίσεις μας αναφέρουμε συνεχώς τη φράση: “Όπως τονίζουν οι ισραηλινές δυνάμεις”. Στη Γάζα δεν είναι εύκολο να πας γιατί είσαι εντελώς εκτεθειμένος και ευάλωτος. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για την ασφάλειά σου. Από κει και πέρα, με τις γνώσεις και την εμπειρία σου καλείσαι να φιλτράρεις και να διασταυρώσεις τις πληροφορίες που φτάνουν σε σένα. Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει, ακόμη και μέσα στο Ισραήλ. Όλα αυτά τα χρόνια προσπαθώ να κάνω καλά τη δουλειά μου με μετριοπάθεια και επαγγελματισμό, θάρρος και αποστασιοποίηση».
Της θυμίζω την ανακοίνωσή της ΠΟΣΠΕΡΤ που την κατέκρινε για τον τρόπο και το ύφος των ανταποκρίσεών της. Χωρίς περιστροφές, υποστηρίζει: «Προχθές ένας Ισραηλινός με κατήγγειλε ότι είμαι φιλοναζί. Για αρκετή ώρα μού περιέγραφε διάφορα σκηνικά από τις επιθέσεις εναντίον της χώρας του και του αντέτεινα ότι και στην απέναντι πλευρά σκοτώνονται γυναικόπαιδα. Όταν ο ίδιος μου είπε ότι δεν τον νοιάζει που πεθαίνουν άμαχοι, δεν επιδίωξα να δώσω συνέχεια και με κατηγόρησε ότι μεροληπτώ υπέρ των Παλαιστινίων. Το αναφέρω αυτό διότι για τις δύο αυτές πλευρές δεν υπάρχει αντικειμενική ενημέρωση. Επίσης, σου ασκείται κάποιου είδους λογοκρισία. Όταν χρειάζεσαι μια βοήθεια για το οτιδήποτε, το πρώτο πράγμα που σε ρωτούν είναι από πού είσαι και τι στάση κρατάς απέναντι τους. Αναντίρρητα, υπάρχουν πολλοί πολίτες στο Ισραήλ που δεν θέλουν τη συνέχιση του πολέμου, ούτε επιθυμούν να διαιωνιστεί αυτή η κατάσταση. Επίσης, ο πόλεμος της προπαγάνδας είναι υπαρκτός, γι’ αυτό και αποδίδεις στην πηγή σου την είδηση που μεταδίδεις. Πολλές από τις πληροφορίες προέρχονται από ισραηλινές ή παλαιστινιακές αρχές και ορισμένες δεν μπορούν να επαληθευτούν με ανεξάρτητο τρόπο.
Τώρα, όσον αφορά την ανακοίνωση της ΠΟΣΠΕΡΤ, θέλω να απαντήσω λέγοντας αρχικά ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι ανόητοι και αργόσχολοι. Επιλέγω συνειδητά να τους αγνοώ γιατί από την ασφάλεια του γραφείου τους μιλούν για πολεμοχαρείς ανταποκρίσεις. Μα δεν μπορούν να διανοηθούν ότι όταν είσαι στο Ισραήλ και συζητάς με στρατιώτες ή αξιωματικούς και σε ρωτούν “από πού είσαι” και τους απαντάς “από την Ελλάδα”, όλοι θα αναφωνήσουν: “Χανιά, Χερσόνησος, Μάλια, Ακρόπολη, Θεσσαλονίκη, Μύκονος”. Όταν βλέπουν την ελληνική σημαία που έχω πάνω στο αλεξίσφαιρό μου, πάντα θα χαμογελάσουν και θα προσπαθήσουν να θυμηθούν ελληνικές λέξεις που γνωρίζουν.
Σε μια πολεμική σύγκρουση υπάρχουν και οι ανθρώπινες στιγμές. Ναι, είμαστε παρόντες σε έναν πόλεμο, αλλά όλοι έχουν την ανάγκη για κάποιες αμήχανες στιγμές χαλάρωσης, ανακαλώντας, για παράδειγμα, όπως αυτοί οι άνθρωποι, στη μνήμη τους εικόνες που τους θυμίζουν Ελλάδα. Μέσα στο χάος και την αναστάτωση, εισχωρούν και στιγμές ανθρωπιάς και ανθεκτικότητας. Επομένως, όλα αυτά, ότι οι περιγραφές μου δήθεν υποδηλώνουν χαρά για τον πόλεμο και ότι αντιμετωπίζουν το δράμα των δύο λαών στο επίπεδο της παιδικής χαράς, λέγονται από ανθρώπους που κάθονται στη βολή του γραφείου τους και τρώνε κουλουράκια. Βέβαια, ίσως αν ήταν άλλος/η στη θέση μου μπορεί να μην άντεχε τη στοχοποίηση εκ μέρους αυτών των κυρίων. Εγώ έχω μάθει να τους προσπερνώ».
Όταν τελειώσει μια ζωντανή σύνδεση, όταν για λίγη ώρα αφήσεις στην άκρη το κινητό τηλέφωνο, την κάμερα ή τον φορητό υπολογιστή και είσαι μόνος σε ένα απρόσωπο δωμάτιο ξενοδοχείου, όταν έχεις ανάγκη λίγες ώρες ύπνου, τι συμβαίνει; Η Ευτυχία Πενταράκη αφηγείται: «Ήδη βλέπω εφιάλτες τα βράδια και πολλές φορές φρικτές εικόνες με κάνουν να ξυπνώ απότομα. Αναρωτιέμαι τι θα γίνει όταν επιστρέψω στο σπίτι μου και πώς θα με επηρεάσει. Σίγουρα, οι σκοτεινές σκέψεις του θανάτου δεν υποχωρούν και ένα πολύ διαφορετικό σύνολο συναισθημάτων κυριαρχεί στο μυαλό σου. Δεν μπορείς να εξοικειωθείς με το αποτρόπαιο. Δυσκολεύεσαι να ξεπεράσεις τη μυρωδιά του νεκρού σώματος ή να σβήσεις από τη μνήμη σου αποκρουστικές εικόνες με σφαγιασμένα μικρά παιδιά. Πάντα, επίσης, σκέφτομαι ότι ποτέ δεν ήταν πιο επικίνδυνο να είσαι πολεμικός ανταποκριτής, επειδή σήμερα στη ζώνη μάχης έχεις γίνεις πρωταρχικός στόχος».
Πέρυσι ήταν μεταξύ των δημοσιογράφων που διεκδίκησαν το διεθνές βραβείο «Δημοσιογράφος της Χρονιάς 2022» από το ευρωπαϊκό φεστιβάλ «Prix Europa» για τον τρόπο που κάλυψε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η δημοσιογράφος και προϊσταμένη του γραφείου της ΕΡΤ στα Χανιά έχει διαγράψει μια επιτυχημένη πορεία με πολυάριθμες αποστολές, διεθνείς αποκλειστικότητες από τα μέτωπα του πολέμου και τιμητικές διακρίσεις. Κάθε αποστολή για την ίδια αποτελεί και μια νέα πρόκληση. Και, όπως επισημαίνει, ως σήμερα η ζωή της κάθε άλλο παρά βαρετή είναι. Γεννήθηκε στη Μύκονο και από μικρή ηλικία γοητεύθηκε από τη θάλασσα, την οποία θεωρεί καταφύγιό της. Έχει πάθος με το υποβρύχιο κυνήγι και τονίζει χαρακτηριστικά: «Οι στιγμές που περνάω στον βυθό κρατώντας την αναπνοή μου είναι για μένα μαγικές. Θα ήθελα να έχω περισσότερο χρόνο να τον περνάω στη θάλασσα με το ψαροντούφεκο. Είναι η ιδανική διαφυγή μου».
Από παιδί ήταν ανεξάρτητη και δυναμική και μόλις στην ηλικία των 15 ανακοίνωσε στη μητέρα της ότι θα γίνει πολεμική ρεπόρτερ. Αφετηρία της διαδρομής της ήταν το Star Channel το 1995 και έκτοτε έχει υπηρετήσει τη δημοσιογραφία ως ρεπόρτερ, αρχισυντάκτρια, παρουσιάστρια δελτίων ειδήσεων, παρουσιάστρια και παραγωγός τηλεοπτικών εκπομπών, διευθύντρια ειδήσεων και ραδιοφωνική παραγωγός. Μια στιγμή που δεν θα ξεχάσει; «Αναρίθμητες. Φυσικά, η πρώτη μου αποστολή, όταν στις 18 Απριλίου του 1996 η ισλαμική οργάνωση Γκαμά’α αλ Ισλαμίγια εξαπέλυσε τρομοκρατική επίθεση στο Κάιρο με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 17 Έλληνες τουρίστες. Επίσης, η εμπειρία μου από τον πόλεμο της Βαγδάτης, όταν κινδύνεψα να σκοτωθώ από τις βόμβες που έπεφταν δίπλα μας, σε ένα δάσος, πηγαίνοντας να συναντήσω τον αρχηγό των ανταρτών. Αλλά και πώς να ξεχάσω το ναυάγιο του Εξπρές Σάμινα το 2000 στην Πάρο με τους 81 νεκρούς; Καθώς έφτανα με το ελικόπτερο είδα μια σορό να επιπλέει και μόλις πλησίασα, λίγες ώρες μετά το ναυάγιο, υπήρχαν παντού νεκροί. Ίσως κάποια στιγμή να γράψω ένα βιβλίο με όλα όσα έχω ζήσει», εξιστορεί.
Άραγε, τι λέει στον εξάχρονο γιο της για τον πόλεμο; «Στο παιδί μου αποφεύγω να μιλώ για τον πόλεμο, γι’ αυτό δεν βλέπει και τηλεόραση. Όταν μιλάμε μέσω βιντεοκλήσης απλώς του λέμε με τον σύζυγό μου, Γιάννη, ότι λείπω εξαιτίας της δουλειάς. Βέβαια, όσο και να θες, δεν μπορείς διαρκώς να αποκρύπτεις αυτήν την κατάσταση, αφού υπάρχουν πολλοί τρόποι για να μάθει τι συμβαίνει. Όταν είχα πάει πέρυσι για να καλύψω τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένας συμμαθητής του γύρισε και του είπε: “Ξέρεις, εκεί που είναι η μητέρα σου μπορεί να σκοτωθεί”. Ο γιος μου δεν σχολίασε κάτι, αλλά είχε πει στον Γιάννη: “Μπαμπά, να μην την αφήσουμε να φύγει ξανά”. Ανυπομονώ σε λίγες μέρες που έχει γενέθλια να είμαι εκεί για να γιορτάσουμε μαζί».
Το ρεπορτάζ ήταν και παραμένει η μεγάλη της αγάπη. Επιδιώκει πάντοτε να μεταδίδει τα γεγονότα και τις πληροφορίες από την πρώτη γραμμή του μετώπου. «Είσαι μέρος της ιστορίας που πρέπει να ειπωθεί», προσθέτει. Και καταλήγει: «Μπορώ να φτάσω πολύ μακριά για να βρεθώ στις ζώνες μάχης. Ξέρω ότι είμαι υποχρεωμένη να μεταδίδω εικόνες και στιγμιότυπα από το σκληρό πρόσωπο της εμπόλεμης ζώνης. Αλλά οι εμπειρίες που αποκομίζεις σε καθορίζουν και σε αλλάζουν. Εκτιμάς τα μικρά, τα καθημερινά και τα ασήμαντα. Πολλά πράγματα που κάποτε πίστευα ότι ήταν προβλήματα δεν μου φαίνονται πια προβλήματα. Διαπιστώνεις τι πραγματικά έχει νόημα και περιεχόμενο. Και έχω αποφασίσει πως, ό,τι κι αν γίνει, δεν μπορώ να το αποβάλλω από πάνω μου. Η δουλειά μου είναι βαθιά ριζωμένη στο πετσί μου. Παραμένω, λοιπόν, αμετανόητα προσηλωμένη σε αυτό που πάντα ήθελα να κάνω: “Επάγγελμα ρεπόρτερ”.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
