Μια στρατιά από νεκρούς πολεμιστές, με τις αστραφτερές πανοπλίες τους να λαμπυρίζουν στο φως, κάνει την εμφάνισή της κάθε χρόνο, στα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου, στο Φραγκοκάστελλο. Είναι οι φημισμένοι Δροσουλίτες, οι οπτασίες που, σύμφωνα με τον θρύλο, προελαύνουν σιωπηλά προς τη θάλασσα στη θέση Θυμέ Κάμπος, σε μια μικρή πεδιάδα, αφήνοντας άφωνους και συγκλονισμένους όσους βρεθούν εκεί για να τους αντικρίσουν. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτό το φαινόμενο;
Το Φραγκοκάστελλο, ένας παραθαλάσσιος οικισμός περίπου 80 χιλιόμετρα από τα Χανιά και κοντά στη Χώρα Σφακίων, είναι γνωστό όχι μόνο για το επιβλητικό βενετσιάνικο κάστρο του 14ου αιώνα, αλλά και για το πιο μυστηριώδες φαινόμενο της κρητικής παράδοσης. Το κάστρο, χτισμένο το 1371 από τους Ενετούς για να περιορίσει τη δράση των Σφακιανών και των πειρατών, στέκει αγέρωχο μέσα στους αιώνες. Όμως η ιστορία του απέκτησε θρυλικές διαστάσεις το 1828, όταν γράφτηκε εκεί ένα από τα πιο δραματικά κεφάλαια της Ελληνικής Επανάστασης.
Τον Μάιο εκείνης της χρονιάς, ο Χατζή Μιχάλης Νταλιάνης, Ηπειρώτης οπλαρχηγός, κατέλαβε το κάστρο μαζί με 600 πολεμιστές – κυρίως Ηπειρώτες και Κρητικούς. Παρά τις προειδοποιήσεις των ντόπιων ότι το κάστρο δεν μπορούσε να αντέξει επίθεση, ο Νταλιάνης αποφάσισε να παραμείνει. Λίγες μέρες αργότερα, 8.000 Οθωμανοί του Μουσταφά Πασά εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση.
Η μάχη που ακολούθησε ήταν άνιση και σφοδρή. Οι πολιορκημένοι αντιστάθηκαν ηρωικά για περισσότερες από επτά ημέρες. Περίπου 335 έως 385 Έλληνες σκοτώθηκαν – ανάμεσά τους και ο ίδιος ο Νταλιάνης, που έπεσε στη μάχη με το σπαθί στο χέρι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες. Το σώμα του αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους και το κεφάλι του στάλθηκε στον Μουσταφά Πασά.
Ο θρύλος λέει πως τα πτώματα των ηρώων έμειναν άταφα για μέρες, ώσπου ένας δυνατός άνεμος σκέπασε με άμμο τα κορμιά τους, μεταφέροντας σκόνη από την παραλία Ορθή Άμμος. Από τότε, οι ψυχές τους –λένε– δεν ησύχασαν ποτέ. Κάθε χρόνο επιστρέφουν, σαν σκιές της αυγής, να θυμίσουν τη θυσία τους και να στοιχειώσουν τη μνήμη όσων τις αντικρίζουν.
